Benen, Naajeeriya

Iwde to Wikipedia

Benen gelle un ɗe mawɗe e jajuuɗe gelle ɗe diiwal Edo nder fombinare Naajeeriya un gelle ɓurɗe jajirka nayorje nder Naajeeriya ɓaawo Lagos, Kano, be Ibadan hawti e ɗuuɗirka baɗun 1,782,000 ɗun 2021. Eɗun joɗori rammitinaɗe 40km (25mi) waila ɗunɓe Benen maayo e 320km (200mi) ɗun laawol fuuna ngol laagos.[1] Gelle Benen un shakare heɓirɗe rooba e wurtinki neɓɓan hanjumma eɗun lumarɗe. Gelle ɗen un goɗuɗa muhimma nyible ɗeɓe Edo lamorɗe ɗun Benen keɓnaɗun waɗgo ender ƙarnuji 13 yaari 19. Eɓe shaɓɓodi e muhimma lumoo hawti eɓe protugal waɗago e ƙarnuji shakitiɗe koɗun wurtina ɗun e wuula nder 1897 arɗugal Britanko’en lamiɓe tokkirɓe lamorɗe Benen gaɗa ɗon lattina laamu boɗejo Naajeeriya.[2][3]

Taariiku Yimmɓe Edo[taƴto | taƴto ɗaɗi wiki]

Eles yaari finnaatawa ɓe furtu yimɓe e tigguɓe lamorɗe Edo ɗen eɓe yimɓe Edo unɗe yahiroɓe laamu Oyo (oduduwa tanirawo ɓiɗdo oranmiya) noɗdiraɓe daulaji Ibaranko’en igodomigoodo. Igodo artuɗo ogiso sanyuugo motokkuɓe ɗubbe ɗau arɗujo ɓoɗdo mo soyti ɓawo e jutuuɗun shiyajamu ɗen mo sotti ere jaɓi un ɓiɗdo maako mawɗo. E ɗanɗal semɓe haaɗe hawre hakkuɗe ɗeɓbo mo ɗun kiiɗo ogiso e kore lamiɗo mo jooni ekalanderhan mo ɗeɓbo Abba Idi ɗen mayuɗo hollina eɗun ɗun lili woɓɓe paɗɗamo ɗen ɓe kuɓiniimo e ughoton ɗeɓbo sakiti inɗe muɗum e izoduwa ma’ana miheeɓi heptaago. Wakkatire ɗen ɗun rellirani Benen dotti’en arɗe e arɗugal mawɗo oliha, gaɗɗo tetgo wurtinki princie Ekala nder ha mo yimɓe Ife noɗɗirta jooni oduduwa.[4]

Hiimoɓe[taƴto | taƴto ɗaɗi wiki]