Nollywood
Subclass of | entertainment ![]() |
---|---|
Golle imaaɗe | 1993 ![]() |
Lesdi | Naajeeriya ![]() |
Nollywood ko portmanteau hakkunde Naajeeriya e Hollywood, ko innde nde arannde mum woni ko wiyetee filmuuji Najeeriya.Iwdi helmere ndee ina yahra e fuɗɗoode kitaale 2000, rewrude e winndannde yaltunde e jaaynde wiyeteende New York Times.
Sabu daartol ƴellitaare maanaaji e ngonkaaji, alaa firo laaɓtungo walla nanondiraango e helmere ndee, ko ɗum waɗi ɗum won’de huunde e luural keewngal.
Etimoloji
[taƴto | taƴto ɗaɗi wiki]Sifaa hol filmuuji ɗi Nollywood jogori arde ko huunde nde sahaa kala ina yeewtee. Alex Eyengho siftinii Nollywood ko "denndaangal golle baɗeteeɗe e nder dingiral filmuuji Nijeer, ko wayi no Engele, Yoruba, Hausare, Igbo, Itsekiri, Edo, Efik, Ijaw, Urhobo, Ibibio, Annang walla kala ɗemngal goɗngal e ɗemɗe Najeer ɓurɗe 300 . O holliti kadi wonde "taariindi Nollywood fuɗɗii ko gila ko adii e caggal leydi Naajeeriya, e golle teyaaɗere (dingiral) e sinemaa ( celluloid ) ko wayi no mawɗo Hubert Ogunde, mawɗo Amata, Baba Sala, Ade Love, Eddie Ugbomah e woɗɓe seeɗa.
E nder duuɓi cakkitiiɗi ɗii, helmere Nollywood ndee huutoraama kadi ngam siftinde gollorɗe filmuuji goɗɗe, ko wayi no sinemaaji Ganaa e ɗemngal Engele, ɗi filmuuji mum en keewi waɗeede e Naajeeriya e/walla sosiyeteeji Naajeeriya renndini ɗum en. Helmere nden huutiniraama kadi ngam filmuuji diaspora Naajeeriya/Afriknaajo ɗi ɗon laara ko ɗon mari haaje Naajeeriya malla boo waɗaama ngam heɓugo yimɓe Naajeeriya.Alaa firo laaɓtungo no filmo "Nijeer" foti wonde ngam wiyeede Nollywood.Won e gollotooɓe ina kollita sahaa kala luural mum en e helmere ndee rokkude dalillaaji ko wayi no wonde helmere ndee ko jananɗo ƴetti ɗum, hono noon ko sifaa imperiyaalisma goɗɗo. Ina wiyee kadi wonde helmere ndee ko yeru ko woodi (Hollywood ) wonaa tan sifaa e hoore mum ko asliijo, keeriiɗo Afriknaajo.
Industiriiji tokoosi
[taƴto | taƴto ɗaɗi wiki]Sinemaaji leydi Naajeeriya
[taƴto | taƴto ɗaɗi wiki]Waɗde filmuuji e nder leydi Najeriya ina feccii no feewi e diiwanuuji, e leƴƴi e diineeji seeɗa. Nii woni, ina woodi gollorɗe filmuuji ceertuɗi – gooto heen fof ina yiɗi hollirde ngoƴa taƴre keeriinde e leñol ngol nde lomtotoo. Kono tan, ina woodi gollorɗe filmuuji ɗemngal Engele ɗe ngonaa ɓuuɓɗe ngam waɗde filmuuji ummoraade e ko ɓuri heewde e gollorɗe diiwaan oo.
ciimtol ina haani Sinemaaji ɗemngal Yoruba ina jeyaa e fannuuji filmuuji ɓurɗi waawde huutoreede e nder sinemaa Naajeeriya, ko ɓuri heewde e peewnitooɓe e fijooɓe ɗum ko e diiwaan Hirnaange Naajeeriya. Sinemaaji ɗemngal Yoruba puɗɗii ko nde fiyooɓe pelle pijirlooji Yoruba ceertuɗe puɗɗii ƴettude golle mum en caggal dingiral ngam luggiɗde e peewnugol filmuuji kuutortooɗi mbaadi Celluloid, gila e cakkital kitaale 1960. Ɓeeɗoo gollooɓe ina njiytee e won e nokkuuji ko kamɓe ngoni waɗooɓe filmuuji goongaaji gadani e nder leydi Najeriya.Filmuuji hono Kongi’s Harvest (1972), Paaɓi Nagge e nder Naange (1971), Bisi, Ɓiɗɗo maayo (1977), Jaiyesimi (1980), e Woyde Ndimaagu (1981) ina njillondiri e oo yonta mo njuɓɓudi filmuuji Yoruba ina ƴellitoo. Huuwooɓe bana Ola Balogun, Duro Ladipo e Adeyemi Afolayan (Yiɗde Ade) mbaɗii darnde mawnde nde ɓe njalti e Ajani Ogun e hitaande 1976. Oo filmo ina jeyaa e nafooje mawɗe seeɗa ballitooje waɗde sinemaa ɗemngal Yoruba e kartal, rewi heen ko peewnugol goɗngol ngol Hubert Ogunde e woɗɓe mbaɗi.Gooto nder blockbusters arandeeji diga Naajeeriya, ummi diga kuugal ɗemngal Yoruba; yeru teeŋtuɗo ko Mosebolatan (1985) mo Muusa Olaiya winndi mo heɓi ₦107 000 (ko ina wona 2015 ₦44,2). miliyoŋaaji) e nder balɗe joy nde yalti. Filmuuji hannde ɗii puɗɗii ko e filmuuji ko wayi no, The Narrow Part, ɗi inniri kadi ko Tunde Kelani . Haalaaji ɗii ƴettaa ko e deftere Bayo Adebowale wiyeteende.Sinemaa ɗemngal Hausa, ganndiraaɗo kadi e mbaydi njuɓɓudi Kannywood, ko kañum kadi woni lowre Nollywood, ɓurnde heewde jooɗaade ko to Kano Sinema oo, ko ɓuri mawnude e Fuɗnaange Naajeeriya, seeɗa-seeɗa ƴellitii gila e peewnugol RTV Kaduna e Rajo Kaduna e kitaale 1960. Veteran en hono Dalhatu Bawa e Kasimu Yero ko kam en ngoni ardiiɓe e peewnugol dingiral, ngal yimɓe Fuɗnaange njiɗi. Duuɓi 1990 njiyti waylo-waylo mawngo e nder sinemaa Fuɗnaange Naajeeriya, yiɗde dañde yimɓe heewɓe Hausa en yiyooɓe filmuuji Bollywood ɓuri welde, Kannywood sintesis sinemaa pinal Inndo e Hawsa ƴellitii, wonti ko heewi. Turmin Danya ("The Draw"), hitaande 1990, ina heewi limteede ko filmo Kannywood gadano mo njulaagu mum heɓi. Ko yaawi rewi heen ko woɗɓe hono Gimbiya Faatima e Kiyarda Da Ni . [1] Sunusi Shehu mo jaaynde Tauraruwa sosi helmere "Kannywood" e hitaande 1999, ɓooyaani ko nde wonti helmere ɓurnde lollude e nder gollordu nduu. E hitaande 2012, ko ina ɓura 2000 sosiyetee filmuuji mbinnditaama e fedde waɗooɓe filmuuji e nder diiwal Kano.Sinemaaji ɗemngal Efik, anndiraaɗi kadi Callywood, ko kañum kadi woni lowre Nollywood, ɓuri heewde ko e Calabar kono ina jeyaa heen kadi sinemaa Ibibio e Annang . Sosde duɗal filmuuji biyeteeɗo The Divine Shield e duɗal filmuuji Valianticom to Calabar e sosde Akademi Filmuuji Empire to Uyo e duɗal Akademi Naalankaagal Laamɗo to Uyo, sinemaa Efik/Ibibio/Annang ina yahra yeeso laaɓtuɗo.
Sinemaaji Ganaa e ɗemngal Engele
[taƴto | taƴto ɗaɗi wiki]ngam waɗde heen kaɓirɗe ɓurɗe moƴƴude, heewɓe e maɓɓe ina njiɗi waɗde filmuuji mum en e ekran mawɗo.
Noliwuud Amerik
[taƴto | taƴto ɗaɗi wiki]E hitaande 2012, hollitaama wonde Nollywood ina mawnina duuɓi mum 20. Hikka woni hitaande 20ɓiire caggal nde filmo Living in Bondage (1992) yalti, mo nganndu-ɗaa ko kañum woni boom e jamaanu filmuuji wideyoo. Hitaande ndee waɗii haa jooni e lewru suwee 2013. Kewu nguu hollitaama caggal ɗuum wonde ko kuulal feccere e njuɓɓudi ndii, wonaa kewu mo yimɓe fof nanondiri yuɓɓini kewu nguu ko Fedde Peewnitooɓe Filmuuji (AMP), fedde waɗnde peewnitooɓe filmuuji wideyoo. Gila e bayyinaango kewu "Nollywood @ 20" e hitaande 2012 haa e mawningol mum e hitaande 2013, kewu nguu waɗiino luural e nder yimɓe heewɓe ; ko ɓuri heewde e maɓɓe ina cikkatnoo wonde gollordu nduu ina yaaji no feewi ko ɓuri duuɓi 20. Nde tawnoo Nollywood ko helmere wonande denndaangal dingiral filmuuji Najeriya, ina wiyee wonde Living in Bondage waawaa huutoreede ngam mawninde dingiral filmuuji Najeriya, ina hollita wonde filmo oo wonaa, e goonga, filmo wideyoo gadano Naajeeriya, kadi wonaa filmo wideyoo gadano nafoore, ko ɓuri ɗum famɗude ko filmo Naajeeriya gadano.Ndee ɗoo mawningol luulndiinde kadi addani ciimtol wonde feccere woɗnde e nder dingiral ngal, hono "Fedde Naajeeriya (ANTP)" ina anniyii waylude innde dingiral ngal e helmere woɗnde, tawa ina hawra e daartol dingiral filmuuji leydi Nijeer fof nde tawnoo helmere Nollywood ndee ina wiyee wonti dichotom ethnically dichotom. So tawii noon wallidiiɓe kewu nguu ina mbiya wonde ko "marque Nollywood" woni ko mawnintee, wonaa e nder dingiral hee, hujjaaji luulndiiɗi mbaɗaama wonde helmere "Nollywood" ndee ari ko e kitaale 2000 tan, ko ɗum waɗi firooji ina njiɗaa e no "marke Nollywood" waawirta yaajneede e hitaande 1900 to filmo Najeeriya gadano mo ɓe mbaɗi. Alex Eyengho teskiima e winndannde mum 2012 wonde helmere « Nollywood » ndee alaa e sago e nder duuɓi gonɗi e ƴellitde jamaanu filmuuji wideyoo e jamaanu kaŋŋe. Seun Apara, e nder winndannde mum to 360Nobs.com wiyi ko ardiiɓe hiirde ndee mbaɗaani wiɗtooji mum en no moƴƴi walla ko anniya njiɗaa hiisaade daartol Adegboyega Oyeniya wi'i: "Mi anndaa ko ɓe ɗon wolwa dow mawningo 'Nollywood ɓe ɗon mawnina Ramsey Tokunbo Nouah malla Genevieve Nnaji ? Ina gasa, ɓe ɗon mawnina jawdi. Ɓe'e yimɓe foti woppugo foolde Naajeeriya'en". Won e jaayɗe kadi kollitii wonde kewu nguu ko batte njiyaagu e nafooje njurum, sibu yuɓɓinɓe ɗum ɓee njilliima yimɓe politik ngam ɗaɓɓude kaalis e innde Industry, kono ina wiyee ɓe ndenndi kaalis mo ɓe keɓi oo hakkunde maɓɓe. [2] Haala goɗɗa ummitinaa ngam aybinde kewu nguu ko wonde "heɓooɓe" goonga e Nollywood ɓee teddinaaka, kono ko gollotooɓe e fotde tolno gooto e yuɓɓinɓe kewu nguu cikkaa ko ŋakkeende teddinaama. Filmooɓe heewɓe e gollotooɓe heen ɓee kollitii mettere mum en e mawningol ngol ɓe mbiyata ko fenaande ; Kunle Afolayan wiyi : "Miijo Nollywood fof e duuɓi 20 alaa ko nafata e am sabu Nollywood mo nganndu-mi oo ɓuri duuɓi 20. Miɗo siftora baaba am waɗii filmo ko ina wona duuɓi 37 jooni, kadi mi mawni ko e nder dingiral hee. Ko fayti e (miin) ko huunde nde alaa ɗo haaɗi". [1] E nder yeewtere woɗnde, o wiyi: "So tawii Nollywood woni innde nde yimɓe pelliti innirde filmuuji e nder leydi Najeriya, ndeen noon miɗo jeyaa heen. So tawii Nollywood ko ko ɓe mbiyata ko duuɓi 20, ndeen noon mi jeyaaka e oon Nollywood sabu miɗo waɗa golle filmuuji ko ina ɓura duuɓi 30 jooni.Jide Kosoko kadi wiyi: Industry film Najeriya ko fayti e am wonaa duuɓi 20. So en fof ko goonga en njeyaa ko e film gooto, ndeen industry mo ngon-mi oo wonaa duuɓi 20. Ina woodi haaju e haalande aduna oo daartol sincere e industry men e woto rubbish pioneers. Ko fayti e celebrd, ko Licera ko ɓe ngonaa con Noliwuud. Tunde Kelani hollitii: "hol no Nollywood mawnirta duuɓi 20 tawa miɗo ɓuri duuɓi 40 e nder dingiral hee?". Hooreejo Actors Guild of Nigeria e oon sahaa, Ibinabo Fiberesima, jaɓii wonde Nollywood ɓurii duuɓi 20, kono rokki ko sikkaa ko haala ka alaa ɗo haaɗi e dow daliilu kewu nguu, o wiyi Ko e dow mawninde koye men hay so tawii Nollywood ko ɓuri duuɓi 20. Ko juuti mawninde no yimɓe areright en celebraw men lots back to the society Ko ɗaɗol moƴƴol ngol min mbaɗi haa teeŋti noon jooni nde sifaaji filmuuji amen ɓeydii moƴƴude.
Nollywood e 20 luural
[taƴto | taƴto ɗaɗi wiki]E hitaande 2012, hollitaama wonde Nollywood ina mawnina duuɓi mum 20. Hikka woni hitaande 20ɓiire caggal nde filmo Living in Bondage (1992) yalti, mo nganndu-ɗaa ko kañum woni boom e jamaanu filmuuji wideyoo. Hitaande ndee waɗii haa jooni e lewru suwee 2013. Kewu nguu hollitaama caggal ɗuum wonde ko kuulal feccere e njuɓɓudi ndii, wonaa kewu mo yimɓe fof nanondiri ; yuɓɓini kewu nguu ko Fedde Peewnitooɓe Filmuuji (AMP), fedde waɗnde peewnitooɓe filmuuji wideyoo.Gila e bayyinaango kewu "Nollywood @ 20" e hitaande 2012 haa e mawningol mum e hitaande 2013, kewu nguu waɗiino luural e nder yimɓe heewɓe ko ɓuri heewde e maɓɓe ina cikkatnoo wonde gollordu nduu ina yaaji no feewi ko ɓuri duuɓi 20. Nde tawnoo Nollywood ko helmere wonande denndaangal dingiral filmuuji Najeriya, ina wiyee wonde Living in Bondage waawaa huutoreede ngam mawninde dingiral filmuuji Najeriya, ina hollita wonde filmo oo wonaa, e goonga, filmo wideyoo gadano Naajeeriya, kadi wonaa filmo wideyoo gadano "nafoore", ko ɓuri ɗum famɗude ko filmo Naajeeriya gadano.Ndee ɗoo mawningol luulndiinde kadi addani ciimtol wonde feccere woɗnde e nder dingiral ngal, hono Fedde Naajeeriya (ANTP) ina anniyii waylude innde dingiral ngal e helmere woɗnde, tawa ina hawra e daartol dingiral filmuuji leydi Nijeer fof nde tawnoo helmere Nollywood ndee ina wiyee wonti dichotom ethnically dichotom. So tawii noon wallidiiɓe kewu nguu ina mbiya wonde ko "marque Nollywood" woni ko mawnintee, wonaa e nder dingiral hee, hujjaaji luulndiiɗi mbaɗaama wonde helmere "Nollywood" ndee ari ko e kitaale 2000 tan, ko ɗum waɗi firooji ina njiɗaa e no "marke Nollywood" waawirta yaajneede e hitaande 1900 to filmo Najeriya gadano mo ɓe mbaɗi. Alex Eyengho teskiima e winndannde mum 2012 wonde helmere Nollywood ndee alaa e sago e nder duuɓi gonɗi e ƴellitde jamaanu filmuuji wideyoo e jamaanu kaŋŋe . Seun Apara, e nder winndannde mum to 360Nobs.com wiyi : « ko ardiiɓe hiirde ndee mbaɗaani wiɗtooji mum en no moƴƴi walla ko anniya njiɗaa hiisaade daartol. Adegboyega Oyeniya wi'i: "Mi anndaa ko ɓe ɗon wolwa dow mawningo 'Nollywood @ 20' ɓe ɗon mawnina Ramsey Tokunbo Nouah malla Genevieve Nnaji ? Ina gasa, ɓe ɗon mawnina jawdi. Ɓe'e yimɓe foti woppugo foolde Naajeeriya'en. [3] Won e jaayɗe kadi kollitii wonde kewu nguu ko batte njiyaagu e nafooje njurum, sibu yuɓɓinɓe ɗum ɓee njilliima yimɓe politik ngam ɗaɓɓude kaalis e innde Industry, kono ina wiyee ɓe ndenndi kaalis mo ɓe keɓi oo hakkunde maɓɓe. Haala goɗɗa ummitinaa ngam aybinde kewu nguu ko wonde "heɓooɓe" goonga e Nollywood ɓee teddinaaka, kono ko gollotooɓe e fotde tolno gooto e yuɓɓinɓe kewu nguu cikkaa ko ŋakkeende teddinaama. Filmooɓe heewɓe e gollotooɓe heen ɓee kollitii mettere mum en e mawningol ngol ɓe mbiyata ko fenaande Kunle Afolayan wiyi "Miijo Nollywood fof e duuɓi 20 alaa ko nafata e am sabu Nollywood mo nganndu-mi oo ɓuri duuɓi 20. Miɗo siftora baaba am waɗii filmo ko ina wona duuɓi 37 jooni, kadi mi mawni ko e nder dingiral hee. Ko fayti e (miin) ko huunde nde alaa ɗo haaɗi. E nder yeewtere woɗnde, o wiyi: "So tawii Nollywood woni innde nde yimɓe pelliti innirde filmuuji e nder leydi Najeriya, ndeen noon miɗo jeyaa heen. So tawii Nollywood ko ko ɓe mbiyata ko duuɓi 20, ndeen noon mi jeyaaka e oon Nollywood sabu miɗo waɗa golle filmuuji ko ina ɓura duuɓi 30 jooni. Jide Kosoko kadi wiyi: "Industry film Najeriya ko fayti e am wonaa duuɓi 20. So en fof ko goonga en njeyaa ko e film gooto, ndeen industry mo ngon-mi oo wonaa duuɓi 20. Ina woodi haaju e haalande aduna oo daartol sincere e industry men e woto rubbish pioneers. Ko fayti e celebrd, ko Licera ko ɓe ngonaa con Noliwuud". Tunde Kelani hollitii: "hol no Nollywood mawnirta duuɓi 20 tawa miɗo ɓuri duuɓi 40 e nder dingiral hee?". Hooreejo Actors Guild of Nigeria e oon sahaa, Ibinabo Fiberesima, jaɓii wonde Nollywood ɓurii duuɓi 20, kono rokki ko sikkaa ko haala ka alaa ɗo haaɗi e dow daliilu kewu nguu, o wiyi: " Ko e dow mawninde koye men hay so tawii Nollywood ko ɓuri duuɓi 20. Ko juuti mawninde no yimɓe areright en celebraw men lots back to the society Ko ɗaɗol moƴƴol ngol min mbaɗi haa teeŋti noon jooni nde sifaaji filmuuji amen ɓeydii moƴƴude.