Blue Mosque, Istanbul
| Yemre | Historic Areas of Istanbul  |
|---|---|
| Golle imaaɗe | 1608 |
| Lesdinkeejum | Sultan Ahmet camii |
| Diina | Diina Lislaama |
| Named after | Laura |
| Founded by | Ahmed I |
| Lesdi | Türkiye |
| Nder laamoore | Eminönü |
| Jonde kwa'odineto | 41°0′19″N 28°58′37″E |
| Commissioned by | Ahmed I |
| Architect | Sedefkar Mehmed Agha |
| Architectural style | Ottoman architecture |
| Date of official opening | 1616 |
| Heritage designation | World Heritage Site |
| Laawol ngol laamu anndani | |
| Category for the exterior of the item | Category:Exterior of Sultan Ahmed I Mosque |
| Category for the interior of the item | Category:Interior of Sultan Ahmed I Mosque |
Juulirde buloore to Istanbul, anndiraande kadi e innde mum laawɗunde, Juulirde Sultan Ahmed (Turki: Sultan Ahmet Camii), ko juulirde laamɗo taariinde e jamaanu Ottomaan, tawaande to Istanbul, leydi Turki. Nde mahiraa ko hakkunde 1609 e 1617 e laamu Ahmed I, nde heddii ko juulirde gollorde haa hannde. Kadi ina addana turismaaji keewɗi, ina jeyaa e ko ɓuri maantinde e ko ɓuri heewde e monumndaaji mahdi Ottomaan en.[2][3]
Juulirde ndee ina jogii mbaydi Ottomaan en ɓooyndi, ina waɗi dome hakkundeejo, tawi ina taaroo semi-dome nay dow suudu juulirde. Ko yeeso mayre woni ladde mawnde, saraaji mayre ko minareeji jeegom. To nder maggal, ngal fawii ko e ujunnaaje ujunnaaje kaɓirɗe Iznik e nate puɗi pentirɗe e kalaaji ɓurɗi heewde, ko ɗum addani juulirde ndee innde mum ɓurnde lollude. Külliye juulirde nden (diina) hawti bee yanaande Ahmed, madrasa, e cuuɗi ɗuuɗɗi feere-feere ngam hisnugo.
Juulirde nde mahiraa ko sara Hippodrome ɓooyɗo, nde darii ko sara Hagia Sophia, nokku goɗɗo mo yimɓe fof njillotoo. Juulirde bulo ndee naatnaa e doggol nokkuuji taariindi UNESCO e hitaande 1985 e innde "Nokkuuji taariindi Istanbul".
Tariya
[taƴto | taƴto ɗaɗi wiki][waylu iwdi]
Mahugo
[taƴto | taƴto ɗaɗi wiki][waylu iwdi]
Natal Sultan Ahmed I, mo Abdulcelil Levni waɗi, e fuɗɗoode teeminannde 18ɓiire
Caggal Jam Zsitvatorok, yi’eteeɗo no fijirde teddungal Ottomaan en, Sultan Ahmed I felliti mahde juulirde mawnde to Istanbul e yaakaare ɗaɓɓude moƴƴere Alla.[4] Ko kanko woni sultan gadano mahde juulirde laamɗo gila Selim II (maayde 1574), nde tawnoo Murad III e Mehmed III ko adii makko fof njiɗaa mahde juulirde mum en.[5][6]
Juulirde nde mahiraa ko bannge fuɗnaange-rewo Hippodrome ɓooyɗo Bizantiin, sara Hagia Sophia (juulirde ɓurnde teeŋtude e laamu Ottomaan[7][8]), nokku keewɗo maande maandeeji baawɗi rokkude ɗum jiimde asamaan wuro ngoo. Nokku juulirde ndee ko bleachers Hippodrome e kees mum laamɗo (ɗo laamɗo oo jooɗii so ina tawtoree kewuuji ɗoo). E nder njilluuji e fuɗɗoode teeminannde 20ɓiire, won e jooɗorɗe ɓooyɗe njiytaa e nder galle jumaa oo.[9] Hono no juulirde ndee woniri, mawneeki mum, e limoore mum, ina gasa tawa Sultan Ahmed ina anniyii sosde monimaaji potɗi haɓaade walla ɓurde Hagia Sophia.[10] Ko adii mahngo ngoo, nokku oo ina joginoo galleeji wiziiruuji Ottomaan en keewɗi, ina jeyaa heen Sokollu Mehmet Pasha e Güzel Ahmet Pasha, ɗum noon ina ɗaɓɓi peeje ƴettugol jawdi keewndi.[11][5] Ɗumɗoo, yantude e wonde laamu nguu ina wondi e caɗeele faggudu, addani ulemaaji (annduɓe sariya lislaam) waɗde seppooji, ɓe mbiyi wonde sultan en ina poti yoɓde tan ko mahngo juulirde laamɗo tawa ina njogii jawdi ndariindi. Ahmed I dañaani nafooje mawɗe, ɗum noon ina foti diwtude kaalis e nder kaalis ngam ndee eɓɓoore tiiɗnde.[11][3] Ulema'en yahi haa haɗi juulɓe juulde haa juulirde.[11]
Natal juulirde nde e teeminannde 17ɓiire, nde wiɗtiyanke Faraysenaajo biyeteeɗo Guillaume-Joseph Grelot waɗi ɗum
Hay so tawii luulndaare ndee ina woodi, sultan oo yahri yeeso e eɓɓaande ndee.[11] Pewnugol ngol fuɗɗii ko e hitaande 1609, ngol joofi ko e hitaande 1617, nde udditgol ngol waɗi, hay so tawii noon hitaande 1616 ina haalee e yoga e binndi juulirde ndee.[11][12][6] Ahmed I maayi ko hedde waktu gooto walla ko juuti sanne e hitaande 1617.[13] Ganndo biyeteeɗo Godfrey Goodwin hollitii wonde ciimtol hiisawal gadiingol ko fayti e mahngo juulirde ndee, ko Mustafa I, lomto Ahmed I, siifondiri ɗum, ɗum ina hollita wonde Ahmed I maayi ko adii nde eɓɓoore ndee joofata.[11]
E joofnirde, mawngu juulirde ndee, e dekoraasiyoŋ mum teskinɗo, e kewuuji renndo laaɓtuɗi ɗi Ahmed I yuɓɓini ngam mawninde eɓɓaande ndee, ina nanndi e ko wayli miijo yimɓe ɓee, ina fooli luural gadanal ngal e mahngo maggo. Nde wonti juulirɗe ɓurɗe lollude e nder wuro ngo.[11][3] Juulirde nden acci maande mawnde dow wuro man, nden hokki innde maako haa nokkuure nden, nde anndiraa hannde Sultanahmet.[14]