Mohammad Shafiq Hamdam

ɓii aadama
Jinsu	gorko
Ɓii-leydiyankaaku	Afganistan
Innde	Mohammad
Innde ɓesngu	Hamdam
Ɗuubi daygo	1981
Ɗoforde	Laghman
Sana'aji	journalist, human rights activist, ngaɗoowo siyaasaje, writer
Janngi to	Nangarhar University
Diina	Diina Lislaama
Laawol ngol laamu anndani	http://www.aacn.af

Mohammad Shafiq Hamdam ( ډاکټر محمد شفیق همدم ) ko binndoowo Afganistaan, gardiiɗo karallaagal kumpital e kisal internet, kadi ko o jiiloowo politik.[1][2] O joginoo golle ko wayi no cukko hooreejo leydi Afganistaan, mawɗo analis/wasiya OTAN[3] e hooreejo fedde Afganistaan ngam haɓaade fenaande (AACN).[4]

Nguurndam e jaŋde puɗɗagol

Hamdam jibinaa ko e lewru Yarkomaa hitaande 1981 to wuro wiyeteengo Alishing e nder diiwaan Laghman, to leydi Afganistaan. E hitaande 1986 o winnditii e duɗal leslesal Lam-e-Shahid to Kabul. E hitaande 1999 o heɓi bak makko to duɗal jaaɓi haaɗtirde Shahid Muhammadu Arif to Jalalabad. E nder hitaande ndee tan, o winnditii to duɗal jaaɓi haaɗtirde Nangarhar to duɗal jaaɓi haaɗtirde ganndal politik kono Taliban en ndonki mo. E hitaande 2002, o heɓi dipoloma makko lesleso to duɗal jaaɓi haaɗtirde Nangarhar to bannge ganndal cellal. E hitaande 2003, o heɓi Dipolomaaji toowɗi to bannge njuɓɓudi e faggudu to duɗal jaaɓi haaɗtirde Suisse to bannge njuɓɓudi e faggudu. E hitaande 2010, o heɓi bak makko to duɗal jaaɓi haaɗtirde George C Marshall,[5][6] to duɗal jaaɓi haaɗtirde Orop to Almaañ, ɗo o janngi kisal yahrude yeeso e jokkondiral hakkunde leyɗeele. O timminii porogaraam kuuɓtodinɗo to duɗal jaaɓi haaɗtirde John F. Kennedy to duɗal jaaɓi haaɗtirde Harvard. O heɓi kadi seedantaagal Master to bannge kisal ngenndi to duɗal jaaɓi haaɗtirde politik winnderewal to Washington, DC. O jogii ko Master to duɗal jaaɓi haaɗtirde George Washington to bannge ganndal e ganndal kuuɓtodinngal. Hamdam ina anndi ɗemɗe keewɗe, ko wayi no Dari, Pashto, Urdu, e Engele.

Daartol golle

Hamdam e Seneraal David Petraeus, gonnooɗo gardiiɗo fedde toppitiinde ko fayti e humpito to Amerik, gonnooɗo gardiiɗo ISAF e hitaande 2011.

Hamdam woni hannde ko jiiloowo mawɗo to Deloitte, ina rokka ardorde e ballal sosiyeteeji keewɗi Fortune 100 to bannge kisal e karallaagal kumpital. Ko adii ndee darnde, o woniino gardiiɗo porogaraam mawɗo to Fonds Monétaire International to Washington, D.C. To Afganistaan, Hamdam wonnoo ko cukko hooreejo leydi Afganistaan[7] ngam geɗe hakkunde leyɗeele to Wasiyaaji mawɗi Biro hooreejo leydi to bannge geɗe ONU (SAOP ONU-Affaires).

SAOP UN-Affairs waɗii darnde tiiɗnde e huutoraade One U.N. ngam Afganistaan, woni njuɓɓudi peeje lomtiniri Fedde Ngenndiije Dentuɗe ngam wallitde Afganistaan. Ɗumɗoo ina jeyaa e ko addani laamu Afganistaan e Fedde Ngenndiije Dentuɗe ƴettude peeje ngam ƴellitde golle mum en. Gollagol One U.N. walla Delivering As One (DAO) ina addana ɓesngu U.N. e laamu Afganistaan caɗeele teeŋtuɗe, kono SAOP heɓiino nafoore e ndeeɗoo feere.

E nder njuɓɓudi kesiri ndii, Fedde Ngenndiije Dentuɗe ina foti yuɓɓinde eɓɓaaɗe mum e peeje mum e peeje ngenndiije e ko ɓuri teeŋtude.

Hamdam e ardiiɓe njulaagu e laamu Afganistaan to Marok ngam batu hakkunde leyɗeele ngam haɓaade fenaande

E nder golle makko e nder wasiyaaji mawɗi e ƴeewtotooɗo mawɗo, Hamdam waɗii darnde tiiɗnde e wasiyaade mawɓe OTAN, U.S., e politikaaji winndereeji[8] e dow dille politik e ƴellitaare Afganistaan, Asii fuɗnaange, e Asii hakkundeejo. E oon sahaa gooto, omo woni hooreejo[9] Fedde Afganistaan ngam haɓaade fenaande (AACN), fedde mawnde fedde renndo siwil, daraniinde haɓaade fenaande.[10]

Hamdam renndini ko anndal mum e nder duɗal jaaɓi haaɗtirde Maryland, kadi ko o wiɗtoowo mawɗo to duɗal jaaɓi haaɗtirde Civil Vision International.[11] Ko o dañi e humpitooji keewɗi ina jeyaa heen wonde jaagorgal mawngal to bannge jaayɗe, politik, e dipolomasi renndo to bannge mawɗo siwil OTAN to Afganistaan tuggi 2008 haa 2014.

Gaagaa darnde makko wasiyaaji e ƴeewndo, Hamdam ina gollondira e juɓɓule ceertuɗe. O jooɗii ko e Yiilirde Ngenndiire ngam Ƴellitaare Jaŋde (MODE) e wonde hooreejo yiilirde toppitiinde ko fayti e njulaagu.[12] Ko kanko kadi woni ngaandi eɓɓooji ko wayi no Sukaaɓe ngam Jam, Sukaaɓe Afganistaan ngam haɓaade fenaande, Fedde toppitiinde ko fayti e fenaande, e Kabul Tribune—jaaynde internet. Yanti heen, Hamdam ina jeyaa e sosɓe fedde rewɓe Afganistaan ngam haɓaade fenaande.

Ina jeyaa e ko o jokkondiri e makko, wonde tergal e fedde sukaaɓe ardiiɓe Afganistaan biyeteeɗo Friedrich-Ebert-Stiftung (FES), ko o gollodiiɗo e porogaraam to nokku mahngo jam Hiroshima, e tawtoreede Fedde Ngenndiije Dentuɗe ngam haɓaade fenaande (UNCAC). Hamdam kadi ko tergal Daande luulndiinde fenaande e fedde siwil Afganistaan ngam wallitde.

E nder wooteeji hooreleydaagu e diiwaanuuji Afganistaan e hitaande 2009, Hamdam wallitii e wonde yeewtanoowo yeewtere politik e nder Moby Media, Tolo T.V. Tuggi 2003 haa 2008, o woniino gardiiɗo jaayɗe e kaaldigal ngam Operation Enduring Freedom e Departemaa Defense . E hitaande 2002 e 2003, Hamdam golliima eɓɓaande Fedde Ngenndiije Dentuɗe ngam ƴellitde, ustude kaɓirɗe, e artirde e nder leydi Kabul.

Jahngo makko e nder golle laamu fuɗɗii ko e hitaande 2001, o woniino firoore, tuggi 1998 haa 2001, o woniino balloowo eɓɓoore e nder Health Net International TPO e Fedde Adunaare Cellal to wuro Jalalabad to fuɗnaange Afganistaan. Fedde Asii annditii Hamdam no on...

Haɓde e njulaagu

2013 Afganistaan koolol ngam haɓaade fenaande yuɓɓinaama e fedde Afganistaan ngam haɓaade fenaande, ɗo ujunnaaje ujunnaaje sukaaɓe Afganistaan tawtoraama ngam ustude laamu nguu ngam moƴƴinde golle.

Kapiteen Farzana Marie, yimoowo e doktoraa, gonnooɗo mawɗo, fedde toppitiinde ko fayti e renndo siwil, fedde toppitiinde ko fayti e renndo (CJIATF) Shafafiyat, rokki Hamdam seedanteeje toɗɗagol njeenaari Nobel jam

Hamdam wiyi ko fenaande woni caɗeele ɓurɗe mawnude, ko ɗum ñamlata ŋakkeende kisal e nder leydi Afganistaan kam e fitinaaji,[14] ndema poppi, njulaagu dorog e njulaagu dorog. O sosi fedde ɓurnde mawnude e nder leydi Afganistaan ngam haɓaade fenaande, golle ɓurɗe bonde e tiiɗde e nder leydi ɓurndi bonde e waasde deeƴde e nder winndere ndee. E nder seppooji e seppooji jamyame hono no 5 km leydi ndii fof dogdu ngam haɓaade fenaande, o mooftii ujunnaaje ujunnaaje ɓiɗɓe leydi ngam ustude laamu nguu nde feewnata, rewrude e dogdu 5 km ngam haɓaade fenaande. O renndini kadi sukaaɓe e almudɓe e rewɓe ngam tawtoreede hare fenaande. Ko o golloowo laaɓtuɗo, mo o holliti geɗe mawɗe ɗe njuɓɓudi laamu nguu waɗi, o daranii ko rewrude e tooñanngeeji[15] terɗe kabine e mawɓe politik. Hamdam hollitii garbingol leydi, fenaande mawɓe laamu e terɗe kabine. O ƴamii laaɓal e moƴƴitingol wooteeji.[16] O waɗii kadi darnde mawnde e feeñninde fenaande Banke Kabul, ɗo fotde miliyaaruuji dolaar (100 miliyaar ugiyya) loppitaa e fenaande, ɗum addani banke oo yani.

Hamdam ko ƴattoowo laamu Karzai sabu mum ƴettude peeje tiiɗɗe ngam haɓaade fenaande. E nder yeewtere makko e CBS TV o wiyi wonde fenaande fuɗɗotoo ko e mbedda haa yettoo galle laamorɗo o wiyi laamu Karzai ko laamu ɓurngu fenaande. O noddii e ƴamde laamu Afganistaan laabi keewɗi ngam haɓaade fenaande, o ƴeewi fenaande ko caɗeele mawɗe wonande leydi ndi.[17] Ngam darnde makko e laaɓal, nuunɗal, jam e kisal Afganistaan, o suɓaama ngam heɓde njeenaari Nobel jam e hitaande 2013[18] e nder fedde toppitiinde ko fayti e laaɓal hakkunde leyɗeele-Shafafiyat (Goomuuji laaɓtuɗi OTAN).[19]

Geɗe Afganistaan

Hamdam e batu ajendaaji kisal e ndeenka to Bruxelles 2013

Hamdam ina jokki e reende Afganistaan e leyɗeele diiwaan oo no feewi. Caggal geɗe Afganistaan ko ƴeewoowo, O tawtoraama batu hakkunde leyɗeele ko fayti e Afganistaan, La Haye 2009 to Pays-Bas, batu OTAN 60 to Strasbourg e Kehl, Farayse e hitaande 2009, batu hakkunde leyɗeele Kabul e hitaande 2010, batu OTAN to Lisbon Portigaal e hitaande 2010 Koolol Bonn ko faati e Afganistaan, batu OTAN to Chicago e hitaande 2011 [20] e sappooji goɗɗi batuuji ngenndiiji e winndereeji ko faati e Afganistaan. Ko o ƴeewoowo o ƴeewtindorii wooteeji hooreejo leydi Afganistaan e hitaande 2004 e 2009, wooteeji parlemaa e diiwaan Afganistaan e hitaande 2005 e Loya Jirga aadaaji dow Afganistaan e nanondiral gollondiral strateeji Amerik.[21]

E wiyde makko ngam ɓeydaade jokkondirde e sehilaaɓe hirnaange,[22] Hamdam waɗii darnde tiiɗnde e siynude nanondiral kisal hakkunde Afganistaan e Amerik. E nder ardiiɓe e daraniiɓe Afganistaan woɗɓe, o siifondiri kadi ɓataake mo o winndi e hooreejo leydi Obama ngam wallitde BSA e ɓataake oo wiyi : Eɗen ciftora no feewi jaɓgol nanondiral kisal hakkunde leyɗeele lewru ɓennundu nduu to Loya Jirga, eɗen ciftora wonde nanondiral ngal ina foti siyneede tawa leeltaani . Daande men ina hollita koolondiral mawngal ummoraade e denndaangal fannuuji renndo Afganistaan, haa arti noon e ardiiɓe renndo men diine e njulaagu, ɓe keddii e sunaare e ko fayti e ko fayti e leydi men, ɓe njiɗi ko yiyde ko yaawi joofnude BSA.

Hamdam e nder rokkude ballal neɗɗankaagal e galle mo alaa ko woni e mum so wonaa e nder leydi Afganistan.

E lomtaade Afganistaan e nder Parlemaa Orop, omo daranii jam,[23] njuɓɓudi, laaɓal e haɓaade fenaande. O wiyi ardorde Dental Orop, Parlemaa Orop e Komisiyoŋ Orop yo mballu Afganistannaaɓe e haɓaade fenaande. O winndi e gooto e binndanɗe makko to E.U. ardiiɓe : Afganistaan tan waawaa yettaade fayndaare mum ngam ustude fenaande ; ina ɗaɓɓi ballal renndo winndere ndee. So leeltaani, golle tiiɗɗe ina poti ƴetteede ngam ittude caɗeele ɗee. Ɗee golle ina poti waɗde doole pelle renndo siwil e jaayɗe ngam waawde jogaade darnde ɓurnde mawnude e haɓaade fenaande. So tawii Afganistaan ina foti heɓde ballal e nder duuɓi garooji ɗii, maa seertu, darnde tiiɗnde, pellital politik, e kuule kuuɓtodinɗe ngam huutoraade sariyaaji e peeje potɗe huutoreede ngam foolde caɗeele njulaagu e nder Afganistaan.

Hamdam ina heewi ñiŋde sabu miijooji mum jowitiiɗi e Hirnaange, won e politikaaji Afganistaan e won e yimɓe luulndiiɓe Hirnaange. Omo yiyee ko o daraniiɗo hirnaange. Ko o jaagorgal mawngal to bannge dipolomasi renndo OTAN, o heewi ko daranaade politik OTAN an...

Ko mi binndoowo

Hamdam hakkunde Asiya 21 Yong Ardiiɓe

Hamdam e senateer Ameriknaajo biyeteeɗo Lindsey Graham

O winndata ko e jaaynde wiyeteende The Huffington Post[25] e jaayndeeji e jaayndeeji Afganistaan keewɗi ko faati e politik, kisal e geɗe caggal leydi.[26] Haaldude e geɗe jowitiiɗe e njulaagu e geɗe Afganistaan o woni ko e feeñde e limooje jaayɗe ngenndiije e hakkunde leyɗeele, ko wayi no Tolo News TV, Khaama Press, RFE/RL,[27] BBC, CBS, AFP, ARD, VOA, Tele TRT, tele Aljazeera, tele Washington Post e jaayɗe goɗɗe teeŋtuɗe e nder leydi ndi e nder winndere ndee.

Omo jogii hoolaare e Afganistaan. Caggal nde ISAF joofi duuɓi sappo e Afganistaan, o winndi e jaaynde Khaama Press[28] wonde Afganistaan 2001 nanndaani e Afganistaan 2015. E nder 352 000 doole kisal ngenndi Afganistaan, ballitooje U.S. e OTAN, ko ɓeydotooɗo doolnude sektoraa renndo siwil, e sukaaɓe heewɓe, Afganistaannaaɓe ina njogii yaakaare wonde leydi mum en artataa e yonta niɓɓo. Ngam ɗuum heddoo e golle, Afganistaan e gollodiiɓe mum ina poti jokkude e yaajtinde ɗeen golle e nder duuɓi sappo garooji ɗii, tawa ina uddita yonta keso mbayliigu.

Hamdam ina ndaara demokaraasi ko huunde hesere e nder Afganistaan[29], o teeŋtini kadi ko feewti e moƴƴitingol e haɓaade fenaande.[30] O winndi e nder Unipath[31] ko jaaynde militeer karallaagal yaltinnde kala lewru, nde Kumanndaa Dowlaaji Dentuɗi Amerik yaltini, ko ɗum woni yeewtere winndereyankoore wonande gollotooɓe konu e nder diiwaan Fuɗnaange hakkundeejo e Asii hakkundeejo : Laamuuji e juɓɓule ina ngolloo no feewi e nder renndooji demokaraasi. O wiyi wonaa tan haɓaade ownugol e tooñanngeeji, kono ko laamu moƴƴu woni ngoƴa Afganistaan. O yiyri ko ŋakkeende doosɗe leydi e woodgol « cirƴe » e nokkuuji kisal wonande yimɓe e ardiiɓe leydi Afganistaan e caggal leydi, ko ɗum woni ko ɓuri teeŋtude e ŋakkeende jojjanɗe aadee e tooñannge.

O sikki laamuuji Afganistaan e laamuuji Amerik mbaawaano siftinde jokkondiral mum en ko ina ɓura duuɓi sappo. Hamdam winndi e nder winndannde mum miijo, Duuɓi sappo jokkondire ɗe ngalaa firo,[32] wonde Afganistaan-U.S. jokkondiral fotaani tuugnaade tan e maayde e warde hakkunde mum en, kono ina foti tuugnaade e nafooje renndo, faggudu e politik kadi. Fartaŋŋeeji keewɗi[33] ina ngoodi tawo ngam mahde ndeen jokkondiral juutngal, tiiɗngal. E oo sahaa, won Afganistaannaaɓe ina njiyra wonde Amerik ina woni e Afganistaan, ko polis winndereyankeewo e doole mum ngam haɓaade Al Kaydaa e Taliban.[34] Hamdam ina ɗaɓɓa jam e nder leydi Afganistaan[35], omo sikki ko e laawol konu tan hare Afganistaan waawataa joofde. Kono Taliban ina ɗaɓɓi laabi keewɗi nde konu Amerik nguu yaltata haa timma, kono Hamdam ina yiɗi Amerik e OTAN ina njokka e Afganistaan ko juuti.

Tuugnorgal

^ "Laabi 12 ɗi OTAN walli ngam mahde Afganistaan ɓurɗo moƴƴude". Renndo Atlantik: Udditde miijo politik caggal leydi. 26-10-2013. Moƴƴinaama gila e asli mum ñalnde 29-10-2013. Heɓtinaama e 26-10-2013.

^ "Artude galle, yahde yeeso" (PDF). OTAN.

^ "Darnde Afganistaan: suɓngo peeje". Ƴeewndo OTAN. 04/05/2016. Heɓtinaama ñalnde 25-05-2020.

^ "Ko ɗoo woni ko firti wonde 'gorko ɓurɗo nuunɗude' Afganistaan: njoɓdi seeɗa e alaa ƴellitaare". Jaaynde Wasinton.

^ "Feewde e keɓgol hoore". Catal Joorji C Marshall. Mooftaa ko e asli (PDF) ñalnde 27/08/2013. Heɓtinaama e 26-10-2013.

^ [1] [jokkondiral maayngal].

^ "Spotlight : Mohammad Shafiq, cuɓaaɗo njeenaari Nobel jam e cukko jaagorgal mawngal hooreejo leydi Afganistaan". 18 Duujal 2017. Ƴeewtaa ko 14-09-2018.

^ "Duɗal kawral Amerik". C4 Amerik. Ñalnde 25 lewru juko hitaande 2014.

^ Siif, Kevin (17 lewru nduu). "Ngam taƴde mbaydi Afganistaan". Jaaynde Wasinton. Moƴƴinaama gila e asli mum ñalnde 29-10-2013. Heɓtinaama e 26-10-2013.

^ "MP, Polis Trafik heɓi njeenaari "Neɗɗo nuunɗuɗo". Kabaruuji Tolo TV. 12 Noowammbar 2013. Ko 2014-10-26.

^ "Yiyngo Siwil hakkunde leyɗeele". Yiyngo Siwil hakkunde leyɗeele. 24 oktoobar 2014.

^ "Aacn E Acwo". Fedde toppitiinde ko fayti e fenaande. Heɓtinaa ko 26-10-2013.[jokkondiral maayngal duumingal]

^ "Renndo Aasi". Renndo Aasi.

^ "Ɓataake udditiiɗo feewde e hooreejo leydi Karzai e hooreejo leydi Obama". Kawtal UNCAC. Arsiif gila e asli mum ñalnde 28-08-2013. Heɓtinaama e 26-10-2013.

^ "Bayyinaango AACN ko faati e golle laamu nguu ko ɓooyaani ngam haɓaade fenaande". Jaaynde jaaynde Khaama. Jaaynde Khaama (KP). 5 lewru ut 2012. Ƴeewtaa ko 26-10-2013.

^ "Fooyre Afganistaan–Moy woni sabaabu?". SISMEK.

^ "Index Dowlaaji Dentuɗi 2016" (PDF). Eɓɓaande Ñaawirde Adunaare. 3: 177. Desammbar 2016 – e ISBN (mbaydi e internet): 978-0-9882846-1-6.

^ "Joɗnde AYLI 2013". Renndo Aasi. Heɓtinaama ñalnde 25-05-2020.

^ "Natal Afganistaan: no annduɓe njiyrata ɗum". Ƴeewndo OTAN. 15-06-2012. Heɓtinaama ñalnde 25-05-2020.

^ OTAN (suwee 2011). "Hol no hare fenaande ndee foti wonde?". Jaaynde ƴeewndo OTAN. Ƴeewtaama ñalnde 1 lewru Yarkomaa 2019.

^ "Afganistaan wonaa tan". Jaaynde jaaynde Khaama. Jaaynde Khamma. Ñalnde 30 oktoobar 2013.

^ Hamdam, Mohammadu Shafiq (4 mee 2016). "Darnde Afganistaan: cuɓagol peeje."