Ongha

 

Ongha ko wuro inniraango colli tedduɗi no feewi e nder diiwaan Ohangwena to bannge worgo leydi Namibi. Yimɓe mayre puɗɗii hoɗde ko e hitaande 1940, hooreejo mayre gadano wiyetee ko Naghonda. Innde makko ko Oshivambo Ongha yaNaghonda. Ongha woni ko e nokku gonɗo e saraaji wuro, to bannge worgo leydi Namibi. Ɗemngal nokkuure mayre ko Oshikwanyama. Nde woni ko hedde 725 kiloomeeteer to fuɗnaange wuro Windhoek.

Fuule ɗon jeyaa e Jaŋde Ɓamtaare Ongha. Nder hitaande 1993 suudu suudu ndun haaki ɗum footi ɓeydaade haa suudu ndun. Ongha ɗon ha haandi laawol haandi nder nder wurooje fuu Ekana Ondangwa, Eenhana, Ohangwena, Oshikango e Olunho.

Yimɓe ɗo ɗon nyaama ngam ɓe ɗon nyaama ko'e leɗɗe bana pearl millet (omahangu), beans, ɓe ɗon mooɓta ɗi bana base (eembe) e ɓe ɗon nyaami e leɗɗe dabbaaji bana go'o e cow. Woɓɓe ɗon cuɓina nyaamdu masin e ɓe ɗon feere ndu.

Nder wuro man boo woodi cociji anndal, misiyon katoliki'en Roma Ongha, je ɗon ekkitina janngooɓe Bibel fuu ɓe ɗon yiɗi. Ɗum woodi boo jaangirde jaangirde ngam sukaaɓe e woodi jaangirde nyaamugo.