Water

Iwde to Wikipedia

Ndiiyam (Water).[taƴto | taƴto ɗaɗi wiki]

Ɗuun kowndere Wonnde nder duniyaaru lattidu nafujum kila ko woni nder faat, nangi diga foofoojowm yaarii har ko foofata. Ɗan won foomula (H2O) kolloojowm element hydrogen ɗiɗi e Oxygen go'o, ɗanɗon boh hooƴaa foow koondeejii nder maajam (solvent), ɗan daneejam, walaa ƴiwre (dark), ɗan jaarayteeɗam walaa belɗum ko kashshowdown maajam, kanjam boh hooƴii ɗuɗɗum felle nder duniyaaru men dow tatawru ndow (Earth) e adadow (71%). Felle/nokkowje/babal maayo, jowggii, sow'ii liɗɗi hoƴii adadow (96.5%) nden boh felle lowttowɗee kanjee hooshiy (1.7% ground water).Ɗanɗon nder ndoolay (cloud), Ɗan ɗon nder kaaƴe (Solid), ndiiyamjii loofe/moddowɗam(Liquid) e hendow (air). Kanjam boh hawti ɓanndu ɓii aadama e adadow 75-80%. [1][2]

Nafoojii Ndiyam (Uses of Water)[taƴto | taƴto ɗaɗi wiki]

Ko foofaata faat ɗon yaara ndiyam, ɓii aadama ɗon naftarow ndiyam adadow 70% e gese maɓɓe eɓe nduraa liɗɗi, eɓe ndema ƴandowjii maɓɓe (Agriculture and Fishing). Ɗowmɗon waɗa jahaale be laanawal (boat) eɗun hoƴa kareejii diiga felle goɗɗiɗe eder ndiyam, ɗowmɗon loota kolte, felle, nokkowje, wowroojii e maajam, ɗowmɗon fewna felle e maajam, ɗowmɗon fewna ndiyam e ƴandowjii be Malamalloo( kaaƴa ndiyam), leɗɗe gese ɗon yaara ndiyam ɗon hawta nyamdow be maajam koɗown ƴi'ete Photosynthesis. Dabbaajii ngaɗooɗi ƴeewowgo maaji nder ndiyam ɗon naftarow e maajam, ɗownɗon faɗɗa hiite e maajam, ɗowmɗon defeera ƴamdowji e maajam. [3] [4]

Waylitaaki ndiyam ( Change of States)[taƴto | taƴto ɗaɗi wiki]

Ɗandon watta diiga ndiyam ɗan warta hendu (evaporation), diiga hendu ɗan warta ndiyam (absorption), diiga hendu ɗan warta kaaƴa ndiyam/ice block (Condensation), diiga kaaƴa ndiyam ɗan warta hendu (Sublimation), diiga kaaƴa ndiyam ɗan warta ndiyam (melting), diiga ndiyam ɗan warta kaaƴa ndiyam (Freezing).[5][6]

Teddowgo ndiiyam Density[taƴto | taƴto ɗaɗi wiki]

Diyam labɗan ɗan walaa tuundi (impurities) Ɗanwon mangow density 1.000 Kg/m3 [7]

Jaɓungol hiite (Electricity conductivity)[taƴto | taƴto ɗaɗi wiki]

Ndiyam labɗan ɗon jaɓa hiite seɗɗa seɗɗa, tuundi to nastoi nder maajam ɗanɗon jaaɓa hiite masin ndenkam. Ɗown howraa hiite eɗun henda hankowde hydrogen e Oxygen kanjam ɓe ngi'ata(Electrolysis), lawol gol yiɗi hiite masin adadow( 285.8 kj/mol kobo 15.9 MJ/Kg).[8]

Nder Downiyaaroow men tatawru (On Earth)[taƴto | taƴto ɗaɗi wiki]

Diyam ɗanɗum hebta nder downiyaaroow men dow e les maarow kanjowm ƴi'e Hydrosphere. Adadow maajam yaarii 333 million cubic milles (1.358 billion cubic metre). [9]

Hiimoɓe[taƴto | taƴto ɗaɗi wiki]

  1. https://www.usgs.gov/special-topic/water-science-school/science/water-qa-why-water-universal-solvent?qt-science_center_objects=0#qt-science_center_objects
  2. https://www.usgs.gov/special-topics/water-science-school/science/how-much-water-there-earth
  3. https://doi.org/10.1038%2Fsj.ejcn.1602522
  4. https://web.archive.org/web/20120301011840/http://www.wbcsd.org/includes/getTarget.asp?type=d&id=MTYyNTA
  5. https://web.archive.org/web/20070320034158/http://www.agu.org/sci_soc/mockler.html
  6. https://www.esrl.noaa.gov/gmd/education/info_activities/pdfs/Teacher_CTA_the_water_cycle.pdf
  7. https://en.wikipedia.org/wiki/Density
  8. http://www.nature.com/news/2007/070910/full/070910-13.html
  9. https://web.archive.org/web/20130408091921/http://www.oup.com/us/catalog/general/subject/EarthSciences/Oceanography/?view=usa&ci=9780195076288