Niara Bely

Iwde to Wikipedia

Niara Bely (c. 1790 - 1879), anndiraa kadi Elizabeth Bailey Gomez, wonnoo laamɗoyaŋkoore Luso-Afrikaani nde wartii debbo jaaynoowo nder karnijum sappo e jeetati Guinea. O ɗon huutoroo nder jaaynde maccuɓe nder Farenya, Gine.

Niara Bely o debbo Emmanuel Gomez, laamiiɗo Luso-Afrikaan Bakia, Gine. O janngini nder Liverpool. Haa wakkati feere, o jaɓii innde nde yimɓe woote mari, Elizabeth Bailey Gomez

Biography[taƴto | taƴto ɗaɗi wiki]

Niara Bely ko ɓiɗɗo Emmanuel Gomez, laamiiɗo Luso-Afrikaan nder Guinea" id="mwDw" rel="mw:WikiLink" title="Bakia, Guinea">Bakia, Gine. O janngini nder Liverpool. Haa wakkati feere, o jaɓii innde wooteereere nde Elizabeth Bailey Gomez.

Jaɓɓorgo Ganndal[taƴto | taƴto ɗaɗi wiki]

Nder 1809, o waree jaaynoowo maccuɓe Stiles Edward Lightbourn mo o waɗi wakkati maako ɗuuɗugo nder jaayɗe nder Atlantic.[1] Luttuɓe ɓe ɗon njooɗdi nder lesdi Bangalan. Bely ɓaawo ɗon o mari jaaynde nder Farenya, Gine. Nde o ɗon ton, o laati moowoowo mawɗo nder jaaynde maccuɓe.[1] O jooɗii nder wuro maaroore, nder suudu duɗe ɗiɗi o noddi "goofal". Ceeɓal archaeological hollitii wonde nokkuure nden laati gariiri tan ɓaawo Bely waɗi ko o jaɓɓi. Ɗum woni nokkuure nde ɓe njaltinirta laawol feere diga nder leydi Fouta Djallon.[2][2]

Mawɗo[taƴto | taƴto ɗaɗi wiki]

Lightbourn majjini nder maayo nder hitaande 1833. Ɓaawo duuɓi ɗiɗi, Bely e ɓiyum Stiles Jr. ɓe waɗi ardiiɓe. Nder duuɓi 30 ɓaawo, saare nden ɗon haɓana ngam laɓɓina nokkuure nden. Sukaaɓe Bely e Lightbourn jooɗiiɓe Farenya, ammaa Gnanya, ɗum woni wakkati oon ko nokkuure nde ɓe ngaddani.

Nder 1841, nde Benjamin Campbell nattii ngam hawtaade e jaaynde maccuɓe, o anndini e hoore mum o waɗii "Mrs. Lightbourn" golle, amma o wi'i o soodi tan ko o soodi ko'e laaɓtuɗe bana njamndi, ɓalli, cembal, ɓalli e kofe. : 21 

Nder hitaande 1842, Niara Bely e kollega maako Mary Faber kawti ɓe ardiiɓe maɓɓe ngam wallude ɓe, Fula, ngam ɓe ceede laamorgo Susu, Thia, nde ɓe ɓalee ngam haɓre laamu, ɓe ɗon suɓɓa hoore maɓɓe, ɗum nafata Fula, Faber, e Lightburn. 1840s ɗum holli wakkati ɓeydaaki ngam jaayɗe nder nokkuure nden.

Nder 17 lewru Janaare 1852, Britaniya e Sierra Leone, bee hawtaaki bee laamiiɗo lesdi, ɓe sakkiti jaayɗe maccuɓe nder nokkuure nden, ko ɗon ɗon ɗo nder maayo ɗon ɗon ɗon ɗon. Mary Faber de Sanger, mo yi'i alkawal ngal bana kuugal kalluɗo diga jaŋde maayo dow nder "mulatto" Freetown e kadi bana laawol ngam sakkinugo lenyol Susa nder maayo dow nder laamu lenyol Fula, ɗum ɓeydaay kuuɗe mum, waɗi alkawal bee Niara Bely e Charles Wilkinson, ɓe fuu ɓe njogii leydi Susu dow maayo dow. Ammaa konu fuɗɗi bee saɗugo Faber, Bely e Wilkinson (1855).[1] Haa wakkati maajum, jaaynde maccuɓe Atlantik ɓeydi, nden ɓe ɗon ɓeyda ɓe ɗon ɓayda ɓe ɗon fuɗɗi jaaynde feere.

Maayi[taƴto | taƴto ɗaɗi wiki]

Nder hitaande 1878, o waɗii baptisma haa o laati Anglikankoore, ɓaawo ɗun, jaayɗe archaeological heɓii ɓikkoy hawrugol Anglikanko'en fuɗɗam nder Farenya. O maayi e 14 abriil 1879 e habaruuji ɗi o waɗii nde ɓe njogii ndeen kañum. Misiyonɗo mo ɗon ɗon ɗon ɗon wondi saa'i maajum winndi "ji'aare ɓurnde maako ɓeydi ɓurnde diga nde o waɗani baptisma, haa o maayi bee ɓernde". O haɓɓii fu nder doolaare nder leggal ceesa nder nder gariiri. Nder 1966, cembiɗal maaki caka nokkuure nden, ɓandu maako boo ɓe ɓaŋgi nder cembal cembal. Ɓeydi, ɓooyi, ɓooyii, ɓe nyiɓɓi mo gorko maako e ɓiɗɗo maako. [1][3]

Firooji[taƴto | taƴto ɗaɗi wiki]

.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}

  1. Cite error: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Amercon
  2. Cite error: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named akuma
  3. Cite error: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named graveyard